2021’de televizyon ve internet yayımcılığı alanında gerçekleşen 98 sansür vakasının 46’sında RTÜK’ün adı geçti.
Susma Platformu, Ocak-Aralık 2021 döneminde Türkiye’de yaşanan sansür ve otosansür vakalarını gösteren raporunu yayımladı. Raporda gazetecilik, televizyon ve internet yayımcılığı, sinema, yayımcılık, müzik ve tiyatro alanlarında yaşanan sansür ve otosansür vakaları tek tek paylaşılarak geçtiğimiz yıl nasıl bir sansür ve otosansürle karşı karşıya kaldığımız detaylı bir şekilde gözler önüne serildi.
5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun”la özellikle alternatif medyadaki yayımcılara yoğun bir sansür uygulanırken Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) da televizyon ve internet yayımcılığı yapan platformları boş geçmedi.
98 SANSÜR VAKASI
İktidarın, televizyon kanalları ile internet yayımcılığı yapan dijital platformlara RTÜK üzerinden uyguladığı sansür ile siyasi-finansal yaptırımlar 2021’de de devam etti.
RTÜK, geçtiğimiz yıl yaptırım konusunda özellikle muhalefetin sesine de yer veren televizyon kanalları ile dijital yayımcılar karşısında oldukça cömert davrandı. Öyle ki televizyon ve internet yayımcılığı alanında geçtiğimiz yıl toplam 98 sansür vakası yaşandı ve bu vakaların 46’sında RTÜK’ün adı geçti.
RTÜK'ÜN ADININ KARIŞMA NEDENLERİ
Kendisine şikayette bulunulması (3)
İnceleme Başlatılması (1)
Ceza Vermesi (32)
Tehdit Etmesi/Gözdağı Vermesi (6)
Diğer (4)
EN ÇOK CEZA HALK TV, FOX VE KRT’YE
Rapora göre RTÜK, bu 46 vakanın 32’sinde yayımcılara yaptırım uygularken en çok yaptırım uyguladığı yayımcılar ise muhalefetin sesine yer verip iktidar ve iktidar çevresiyle ilgili usulsüzlükleri haberleştiren ve onları eleştirenler oldu. RTÜK’ten en çok ceza yiyen yayımcı Halk TV olurken onu Fox ve Tele 1 televizyonları takip etti. İktidara yakın yayımcılar ise eleştirel yayımcıların ceza almasına neden olan ihlalleri yapmalarına rağmen ya hiç ceza almadı ya da az sayıda ve en alt sınırdan cezalandırıldı.
RTÜK HANGİ PLATFORMLARA KAÇ KEZ YAPTIRIM UYGULADI VE İNCELEME BAŞLATTI
Halt Tv (14)
Tele1 (8)
Fox Tv (8)
Krt (4)
Show Tv (2)
Tv 8 (2)
Kanal D (1
Habertürk (1)
Reuters (1)
TR 35 (1)
Exxen (1)
Netflix (1)
Kafa Radyo (1)
Fox Tv, 7 kez para cezası alırken bir kez de incelemeye tabi tutuldu.
GEREKÇELER
RTÜK’ün iktidarı eleştiren yayımcılara verdiği cezaların gerekçesi ise ideolojik temellere dayandırılıp iktidarın hassasiyetleri dikkate alınarak oluşturulmuş olması itibarıyla her zaman tartışılan, özgürlüğü kısıtlayıcı durumlardan oluştu.
Bunlar arasında “TÜGVA'nın küçük düşürülmesi ve aşağılanması”, “Türk aile yapısına aykırılık”, “Yangın bölgelerinden yayın yapmak”, “Cumhurbaşkanının sözlerinin eleştirilmesi”, “Toplumun dini hassasiyetlerine aykırılık”, “Cumhurbaşkanı ve Devlet Bahçeli’ye yönelik eleştirilerin sınırları aşması”, “Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın eleştirilmesi” gibi gerekçeler yer aldı.
RTÜK'ÜN CEZA VE İNCELEME/SORUŞTURMA GEREKÇELERİ
Genel ahlaka aykırılık (3)
Bazı konukların iddia ve ithamlarının toplumda infial uyandırabilecek ve korku; panik; endişe yaratabilecek ifadeler kullanması (2)
Terör örgütü propagandası (1)
Eşcinselliğin; ensest ilişkilerin ve çiftler arası eş değiştirmenin yoğun olarak işlenmesi (1)
Toplumun manevi değerlerine aykırılık (1)
Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş'ın eleştirilmesi (1)
Başörtülü hakimlere ilişkin sözler (1)
Diyanet İşleri Bakanlığı’na yönelik ifadeler (1)
Türk aile yapısına aykırılık (1)
Toplumsal cinsiyet eşitliğine ters düşmek (1)
TÜGVA’nın küçük düşürülmesi ve aşağılanması (1)
Fiziksel ve psikolojik şiddet (1)
Soruşturulması basın meslek ilkeleri çerçevesinde mümkün olan bir haberi doğruluğundan emin olmadan yayımlamak (1)
İnanç ve manevi değerlerin dalga konusu yapılması (1)
Toplumun dini hassasiyetlerine aykırılık (1)
Şiddet içeren sahneler (1)
İslami hassasiyetlerin dikkate alınmaması (1)
Çarpık ilişki ve diyaloglar (1)
Gerçek dışı iddialar (1)
Ailenin korunması ilkesine aykırılık (1)
MHP’ye iftira niteliği taşıyan ifadeler kullanılması (1)
Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik ifadelerin eleştiri sınırlarını aşması (1)
Cumhurbaşkanı Erdoğan'a yönelik ifadeler (1)
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözlerinin eleştirilmesi (1)
Doğru Parti Genel Başkanı Rıfat Serdaroğlu’nun sarf ettiği sözler (1)
Aşağılayıcı ve iftira niteliği taşıyan ifadeler kullanılması (1)
Yangın bölgelerinden yayım yapmak (1)
RTÜK başkanı ve üyelerine yönelik sözler (1)
Orman yangınlarıyla ilgili canlı bağlantılarda yasa dışı cümleler kullanmak (1)
Orman yangınlarıyla ilgili haberlerde yayın ilkesi ihlali yapmak (1)
Başak Demirtaş'ın açık görüşlerin engellendiğine dair ifadeleri (1)
''BİK ve RTÜK basına baskı yapıyor'' ifadeleri (1)
Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu Başkan Vekili İsmail Kahraman’ın eleştirilerek küçük düşürülmesi (1)
Hükümetin pandemi döneminde topladığı paralara ilişkin yorum yapmak (1)
Toplumun millî-manevi değerlerine aykırılık (1)
“Metres” kelimesinin toplumda olumsuz bir kavram olması ve bu kavramın dizide normalleştirilmesi (1)
Dizide aile kavramıyla ilgili olumsuz şakalar yapılması (1)
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’ye yönelik eleştirilerin sınırları aşması (1)
Barış Terkoğlu’nun; Berat Albayrak’ın kurduğu Nun Vakfı’yla ilgili müfettiş raporunu okuması (1)
Tarım ve Orman Bakanı ile hükümeti hedef alan; hakarete varan sözler kullanılması (1)
Cumhurbaşkanı Erdoğan'a ''diktatör'' denmesi (1)
YAPTIRIMLAR: PARA CEZASI, KALDIRMA, HABER ALANINA ALMAMA...
Raporda RTÜK’ün yaptırımlarına da yer verilirken bunların çoğu para cezası şeklinde gerçekleşti. Kaldırma ve program durdurmaların yanı sıra gazetecileri haber alanına almama ve RTÜK’ün kendi yaptığı yönetim kurulu toplantısına bir üyesini almaması gibi "usule uygun olmayan" yaptırımlar da uygulandı.
Ceza olarak “içeriğin kaldırılması” da uygulandı ve Netflix’te yayımlanan “Ortaya Karışık İlişkiler” filminin, “eşcinselliğin, ensest ilişkilerin ve çiftler arası eş değiştirmenin yoğun olarak işlenmesi” ve bunun “toplumun manevi değerlerine ve genel ahlaka aykırı olması” gerekçesiyle kaldırılmasına karar verildi. Ayrıca platforma para cezası da uygulandı.
Kaldırma cezası verilen bir diğer yayım da Exxen’de yayımlanan “Konuşanlar” programının 44. bölümü oldu. İlgili bölüm hakkında “toplumun millî-manevi değerlerine ve genel ahlâkına aykırı olduğu” gerekçesiyle kaldırma kararı verildi. Platforma para cezası da uygulandı.
Program durdurma cezası ise yine RTÜK’ün bol bol ceza kestiği Halk TV’ye verildi. Eski CHP milletvekili ve müzisyen Hilmi Yarayıcı’nın, salgın döneminde müzisyenlere destek için özel yayımlanan “Serhan Asker'le Görkemli Hatıralar” programında “Cemo” isimli şarkıyı seslendirmesini “terör örgütü propagandası” olarak değerlendiren RTÜK, kanala program durdurma ve para cezası verdi.
Rapora göre 2021’de muhabirlerin habere alınmaması gibi "enteresan" sansür vakaları da gerçekleşti. Yaz aylarında gerçekleşen orman yangınları esnasında RTÜK’ün televizyon yöneticilerine özel hat üzerinden yaptığı "yanan bölgeleri ekranda göstermeyin" uyarısının ardından, 5 Ağustos’ta Muğla’nın Milas ilçesinde bakanlar tarafından yapılacak basın açıklaması öncesi FOX TV, Halk TV ve Reuters muhabirlerine akreditasyon uygulaması yapıldı ve bu muhabirler bölgeye alınmadı.
RTÜK’ün CHP kontenjanından seçilen üyelerinden İlhan Taşcı da Üst Kurul Başkanı Ebubekir Şahin’in teklifi sonrası AKP’li ve MHP’li kurul üyelerinin oylarıyla yangın yayımlarına dair yapılacak RTÜK toplantısına alınmadı.
RTÜK NE TÜR YAPTIRIMLAR UYGULADI?
Para cezası (27)
Para Cezası + İçerik aldırma (2)
Para cezası + Program durdurma (1)
Haber alanına almama (1)
RTÜK toplantısına almama (1)
Kaynak: https://bianet.org/bianet/medya/260768-rtuk-un-sansur-karnesi-en-cok-iktidari-elestirenler-cezalandirildi
