IPS İletişim Vakfı/bianet, Türkiye Avrupa Vakfı’nın “Sahte Haberler ve Nefret Söylemiyle Mücadelede Erken Uyarı Sistemi” (SAHNE) projesi kapsamında, “Türkiye Yazılı Basınında Nefret Söylemi” başlıklı bir rapor hazırladı.
Yasemin Korkmaz’ın imzasını taşıyan rapor, medyada nefret söylemiyle mücadelenin önemine bir örnek. Rapor, Kasım 2023 ile Mart 2024 tarihleri arasında Türkiye'deki ulusal ve yerel gazetelerde yer alan nefret söylemini analiz ediyor.
NEFRET SÖYLEMİ İÇEREN HABERLERE BİANET DOKUNUŞU
Ayrıca gazeteci Semra Kardeşoğlu, analiz edilen haberlerden farklı temada, proje danışma kurulu tarafından seçilen beş içeriği, iyi gazeteciliği teşvik etmek için yeniden haberleştirdi.
“bianet nasıl haberleştirirdi?” başlığını taşıyan ve bianet Yazı İşleri Müdürü Vecih Cuzdan tarafından düzenlenen bu metin, “Türkiye Yazılı Basınında Nefret Söylemi” raporunun devamı niteliğinde. Haberler hak odaklı yaklaşım ve barış dili perspektifiyle yazıldı ve cinsiyetçi dilden arındırıldı.
METODOLOJİ
Bu dört aylık dönemde, beş yerel (Mersin Gazetesi - Mersin, Olay Gazetesi - Bursa, Günebakış - Trabzon, Yeni Asır - İzmir, Gazete Ekspres –Antep) ve beş ulusal (Yeni Şafak, Sabah, Sözcü, Karar, Yeni Yaşam) gazetenin toplam 80 nüshası tarandı.
Gazete taramasında ulusal, etnik dini kimliklere, göçmen ve mültecilere, LGBTİ+’lara yönelik nefret söylemini tespit edebilmek adına anahtar kelimeler kullanıldı. Anahtar kelime listesinde Türkiye’de en fazla hedef gösterilen kimlik isimlerine, bu kimlik isimleriyle ilişkilendirilen küfür ve hakaret ifadelerine de yer verildi:
“Afgan, Alevi, Arap, Ateist, Başörtüsü, Batılı, Çingene, Ermeni, Ezidi, Gayrimüslim, Gavur, Gerici, Göçmen, Haçlı, Hain, Hıristiyan, İslam, Kafir, Kürt, Kurtulma, Mülteci, Musevi, Müslüman, Pakistanlı, Rum, Roman, Soykırım, Suriyeli, Şii, Türk, Türk düşmanı, Yahudi, Yezid, Yobaz, Gay, Gey, Lezbiyen, Travesti, Transeksüel, Eşcinsel, LGBT, LGBTİ, LGBTİ+, Sapkın, Pedofili, Sapık, İbne, Kadın, kız, bayan, hanım, anne, büyükanne, taciz, tecavüz, darp, kadına şiddet, istismar, cinnet, kadın cinayeti, koca, karı.”
Raporda, seçilen anahtar kelimeleri içeren 66 haber bianet araştırmasının konusu oldu. 66 haberden 21’inin nefret söylemi ürettiği tespit edildi.
Bu 21 haberde LGBTİ+’lar ve mülteciler beşer, Yahudiler dört, Kıbrıslı Rumlar üç, Yunanlar, Araplar ve Ruslar iki, Ermeniler bir kez “nefret söylemi”nin öznesi durumunda.
Ayrıca “nefret söylemi kullanımı” ile siyasi gündem arasındaki etkileşim dikkat çekici. Örneğin, İsrail-Hamas Savaşı bağlamında Yahudiler, 1974 Kıbrıs Harekatı yıldönümünde Kıbrıslı Rumlar ve Yunanlar “nefret söylemi öznesi” oluyor.
Türkiye’nin gündeminde sıkça hedef gösterilen LGBTİ+’lar ve mülteciler ise birbirini tekrar eden anlatılar üzerinden hedef gösterildi.
YEREL BASININ ETKİSİ DAHA BELİRGİN
Nefret söylemi tespit edilen haberlerin yarısı ulusal basında, diğer yarısı ise yerel basında.
Ulusal ve yerel basını okuyuculara erişim ve ürettikleri söylemin etkisi açısından değerlendirdiğimizde yerel basında üretilen haberlerin okuyuculara doğrudan temas etme olanağı bulunurken, ulusal basında üretilen haberler daha geniş bir okuyucu kitlesine ulaşabiliyor.
Buna göre yerel basın okuyucuyla daha yakın ilişki kurduğu için ürettiği söylemin okuyuculardaki etkisi daha belirgin olabiliyor. Ulusal basın ise üretilen söylemleri çok daha fazla sayıda kişiye ulaştırdığı için nefret söyleminin etkisinin yaygınlaşmasında rol alıyor.
MEDYA SORUMLULUK TAŞIMALI
Rapora göre nefret söyleminin üretiminde medyanın oynadığı rol kritik. Analiz edilen haberlerde, nefret söyleminin üretiminde sıklıkla aynı yöntemler kullanılıyor.
Özellikle tarihsel anlatıları konu alan haberlerde, yaşanan olayların taraflarının net bir şekilde belirtilmemesi ve bir grubun eylemlerinin kimliğe genellenmesi, nefret söyleminin hedefi olan kimliklere yönelik önyargıları pekiştiriyor.
Çeşitli olayların ve eylemlerin kişilerin kimlikleriyle ilgisi olmamasına rağmen, bu kimliklerin suçla ilişkilendirilmesi ve olumsuz sıfatların kullanılması, toplumdaki kutuplaşmayı körüklüyor.
Kaynak:https://bianet.org/haber/medya-nefret-soyleminin-yayginlasmasinda-rol-oynuyor-297759
